1 lutego, 2023

Porady

Fizjoterapeuta radzi: Powstanie metody i prawidłowy rozwój procesów integracji sensorycznej

Powstanie metody i prawidłowy rozwój procesów integracji sensorycznej.

Założycielką teorii integracji sensorycznej i osobą, która zauważyła ogromne oddziaływanie zmysłów na rozwój dziecka była Jean Ayers. Urodziła się w 1923 roku w Visalii stan Kalifornia USA. Ukończyła studia z zakresu terapii zajęciowej uzyskując stopień magistra na Uniwersytecie Południowej Kalifornii w 1954 roku. W roku 1961 zdobyła stopień doktora filozofii z zakresu psychologii uczenia na Uniwersytecie Południowej Kalifornii. W 1966 roku ukończyła studia podoktoranckie w Narodowym Instytucie Zdrowia Psychicznego w Instytucie Badań Mózgu w Instytucie Rozwoju Dziecka.

Była ona wieloletnim pracownikiem naukowym na Uniwersytecie Kalifornijskim, pracująca jako psycholog i terapeutka zajęciowa z dziećmi z różnego rodzaju dysfunkcjami. Dzięki doświadczeniu, obserwacji i wiedzy z zakresu neurobiologii, terapii i pedagogiki psychologii postanowiła ona wiele hipotez. Wskazywały one na zależności pomiędzy zaburzeniami integracji sensorycznej a trudnościami w uczeniu się. Następnie Ayers postanowiła stworzyć 18 testów, które mogą zbadać dysfunkcje kolejnych układów zmysłów. Są nimi Południowo – Kalifornijskie Testy Integracji Sensorycznej. Testy te do dnia dzisiejszego wykorzystuje się jako naczelne narzędzie do postawienia prawidłowej diagnozy. Każdy test jest sprawdzeniem stopnia rozwinięcia się procesów psychoneurologicznych, czyli podstawowe możliwości, zdolności do uczenia się. Każdy z tych testów bada inny zakres zdolności ifunkcji układu nerwowego czyli oczopląs porotacyjny, procesy somatosensoryczne,funkcje słuchowe, koordynację wzrokowo – ruchową oraz reakcje posturalno – oczne, planowanie motoryczne. W następnej kolejności po przeanalizowaniu wszystkich wyników wybranej grupy dzieci Ayres przystąpiła do tworzenia terapii z wzięciem pod uwagę typ zdiagnozowanego zaburzenia z zakresu integracji sensorycznej.

W roku 1975 otworzyła Klinikę w Kalifornii . Była to prywatna klinika, w dniudzisiejszym jest to centrum terapii i badań integracji sensorycznej stowarzyszonym z Międzynarodową Organizacji Integracji Sensorycznej. Podczas wielu lat twórczej pracy dr. Ayers opublikowała przeszło 50 naukowych artykułów dla czasopism. Napisała również dwie książki ,,Integracja Sensoryczna” i ,,Integracja Sensoryczna i Trudności w Uczeniu się”. Stworzyła cztery profesjonalne filmy szkoleniowe.

Cała ta wiedza jest stosowana już ok. 30 lat przez terapeutów zajęciowych, fizjoterapeutów i psychologów. Osoby specjalizujące się, zainteresowane tą dziedziną ciągle się doszkalają, ponieważ integracja sensoryczna ciągle się rozwija, nieustannie trwają badania na, które wpływają na zmiany w dotychczasowej praktyki i teorii z zakresu tej dziedziny.

Jean Ayers mówi, że integracja sensoryczna jest procesem dzięki, któremu mózg dostaje informacje od wszystkich układów zmysłowych, segreguje je, rozpoznaje a następnie, łączy ze sobą wraz z doświadczeniami wcześniejszymi a następnie wywołując adekwatne reakcje. To organizacja wrażeń po to by mogły być wykorzystane do zdobycia konkretnego celu.

Gdy funkcje te rozwijają się prawidłowo i są zrównoważone to cała motoryka ciała dziecka szybko i z wielką łatwością przystosowuje się do otoczenia. Umysł nie ma problemu przyswajaniem coraz to nowszych informacji a ,,dobre,, , pożądane zachowania przychodzą w sposób naturalny. Prawidłowy proces integracji sensorycznej oddziałowej na poziom samooceny dzieci oraz rozwój społeczny i emocjonalny.

Większość z nas nie jest świadoma funkcji swoich zmysłów. Nie skupiamy się i nie zastanawiamy nad funkcjonowaniem układu zmysłowym. Proces integracji informacji, koordynacji przetwarzania dochodzących do naszego ciała jest najczęściej poza naszą świadomością. Układy zmysłowe w nas pracują prawie autonomiczne.

Dzięki ich działaniu między innymi możemy utrzymać równowagę ciała, nabywamy nowe umiejętności, wspinamy się po skałach.

Zmysły dają nam informację o położeniu naszego ciała i o tym co nas otacza. Informacje te dochodzą do mózgu w każdej chwili naszego życia. Oczy i uszy są odbiornikami sensorycznych bodźców ale również zmysł dotyku. Centralny układ nerwowy pracuje nieustannie i przetwarza te informacje, kiedy się poruszamy, odpoczywamy czy też czegoś dotykamy. Kiedy informacje przepływają prawidłowo i są dobrze zintegrowane, nasz mózg może wykorzystywać je do uczenia się, formowaniapercepcji i zachowania.

Ayres twierdziła, iż dziecko w okresie niemowlęcym jest w stanie usłyszeć dźwięki dochodzące do niego ze świata zewnętrznego, czuje i widzi wiele bodźców pochodzących z jego cała i z środowiska w którym przebywał wcześniej. Ale nie potrafi ono dokonać analizy bodźców, która polega na ocenianiu odległości, zróżnicowania dźwięków oraz źródeł z których pochodzą te bodźce. Gdy dziecko się rozwija, rośnie nabywa umiejętności analizowania i różnicowania bodźców.

Integracja sensoryczna łączy kilka poziomów, które ściśle łączą się ze sobą. Procesy te powinny zakończy się do 7 roku życia dziecka.

Poziom pierwszy

Jego początek sięga do łona matki i odbywa się za pomocą bodźców dotykowych. Dotyk to bardzo ważna rzecz w rozwoju dziecka i umożliwia wykonywanie podstawowych czynności takich jak: sannie, przeżuwanie pokarmów i jego połykanie. Gdy pojawiają się jakieś nieprawidłowości w funkcjonowaniu systemy czuciowego u dziecka, to pojawiają się również kłopoty z tymi podstawowymi czynnościami. Efektem tego może by pojawienie się niechęci do niektórych potraw, spowodowana ich strukturą. Noworodek zaraz po urodzeniu bardzo potrzebuje kontaktu cielesnego z matką. Stanowi to bazę do wzbudzenia u noworodka a później dziecka i osoby dorosłej poczucia bezpieczeństwa. Kiedy kontaktu z mamą nie ma albo jest zaburzony u dziecka w kolejnych etapach rozwoju mogą wystąpić problemy emocjonalne. Dzieci mogą mieć kłopoty w zakresie czucia i z przywiązaniem się do bliskiej osoby. A przecież w tym samym czasie oczekują przywiązania do siebie ze stronny innych osób.

Poziom drugi

Małe dziecko rozpoczyna poznawanie swojego ciała i jego schematu. Zdobywa dane na temat każdej części ciała, kształtuje swoją mapę ciała, poznaje położenie wszystkich części i reakcje, które zachodzą między nimi. Pomału rozwija się świadomość siebie, jako autonomicznej jednostki.Pojawia się pojęcie odrębności i własnej osobowości. Gdy percepcja ciała jest w jakiś sposób zaburzona to powstaje kłopot z planowaniem motorycznym, poruszanie się dziecka jest nieskoordynowane, dziecko może mieć problemy z zadaniami wymagającymi współpracy jednej i drugiej ręki np. zawiązywaniem sznurówek, zapinaniem guzików.

Poziom trzeci

Poprzednie poziomy są bazą do kształtowania się układu wzrokowego i słuchowego. Małe dziecko rozpoczyna poznawanie przestrzeni wokół własnego ciała. Udoskonala swoją mowę. By rozwój percepcji wzrokowej przebiegł prawidłowo niezbędna jest ogromna baza doświadczeń w dotykaniu różnych rzeczy i czucia ich ciężaru. W tym etapie zabawy dzieci stają się dużo bardziej celowe. Dzieci podejmują zabawy, zadania z zamiarem osiągnięcia wystarczającego celu. Te dzieci, które mają kłopoty w zakresie integracji sensorycznej nie mogą doprowadzić wykonywanej przez siebie czynności do końca. Te dzieci najczęściej maja problemy z koncentracją, nie potrafią skupi swoje uwagi na dłuższą chwilę, szybko ulega rozproszeniu. Niezbędna jest prawidłowa współpraca oko – ręka. Kiedy informacje z jakiegoś układu zmysłowego są za mało precyzyjne cała praca może ulec niepowodzeniu. Dzieci, które mają problemy z czuciem mogą posiada zaburzenia współdziałania oko – ręka. Może się zdarzyć, że dziecko może mieć np. zaburzenia percepcji wzrokowej, pomimo tego, że nie stwierdzono u niego żadnej wady wzroku. Działa to tak, że informacje przesyłane z oka do mózgu ulegają zniekształceniu w wyniku złożonych procesów łączenia wrażeń pochodzących z oka z informacjami z innych zmysłów.

Niepoprawny obraz bądź sytuacja zostaje odebrana przez dzieci, które w wyniku niewłaściwej jej interpretacji tworzy niewłaściwą reakcję.

Poziom czwarty

Ten poziom powinien zostać osiągnięty do wieku szkolnego. Dzięki opanowaniu go dziecko może osiągnąć umiejętności liczenia, pisania, czytania, samokontroli dzięki, której będzie potrafiło zachowa się, postępować w sposób akceptowany społecznie. W tym czasie już powinna zostać wykształcona lateralizacja czyli dominacja półkul mózgowych. Zazwyczaj lewa półkula bierze udział w procesie używania języka i rozumienia a prawa półkula dużo bardziej zajmuje się percepcją stosunków przestrzennych. Żeby wystąpiła ta specjalizacja na początku niezbędna jest poprawna współpraca i komunikacja dwóch półkul. Gdy ta współpraca jest nieprawidłowa dwie półkule dążą do opanowania tej samej funkcji. Efektem tego jest zaburzona lateralizacja a dziecko używa dwóch rąk do wykonywania zadania, ale żadna z nich nie jest tak sprawna jak u dziecka z poprawną specjalizacją półkul. Pojawia się kłopot i ma on swoje konsekwencje we współpracy jednej i drugiej strony ciała np. może wystąpi problem z odróżnianiem prawa – lewa.

,,Nie ma nic w umyśle, czego by przedtem nie było w zmysłach”

Arystoteles(384-322 p.n.e.)

Agnieszka Czapska – terapeuta integracji sensorycznej