Psycholog radzi: Sezonowe zaburzenia afektywne SAD u dzieci

Co to jest SAD:

SAD jest to postać depresji, która ma charakter sezonowy, pojawia się i znika o tej samej porze każdego roku. Ludzie z SAD mają objawy depresji, kiedy zbliża się zima i godziny dzienne stają się krótsze lub kiedy pojawia się wiosna i dni stają się znów dłuższe, po pewnym czasie odczuwają ulgę od objawów i powracają do normalnego nastroju i poziomu energii. SAD może dotknąć każdego i w każdym wieku.

Objawy i symptomy:

Podobnie jak inne formy depresji, objawy SAD mogą być łagodne, ciężkie lub gdzieś pomiędzy. Łagodniejsze objawy minimalnie zakłócają czyjąś zdolność do uczestniczenia w codziennych czynnościach, podczas gdy bardziej nasilone objawy mogą znacznie bardziej zakłócać normalne funkcjonowanie. Objawy SAD są takie same jak objawy depresji, ale występują w określonej porze roku. Jeśli objawy występują tylko przez kilka tygodni każdej zimy (przez co najmniej 2 lata z rzędu), ale nie w innych porach roku – to właśnie odróżnia SAD to od innych form depresji.

Objawy SAD mogą obejmować:

Zmiany nastroju: smutek, drażliwość i / lub poczucie beznadziejności lub bezwartościowości przez większość czasu przez co najmniej 2 tygodnie;
Tendencja do bycia bardziej samokrytycznym i bardziej wrażliwym niż zwykle na krytykę;
Płaczliwość i/lub podenerwowanie, irytacja pojawiająca się częściej i łatwiej niż zazwyczaj;
Brak odczuwania przyjemności: utrata zainteresowania rzeczami, które zwykle są przyjemne;
Poczucie, że zadania nie mogą być wykonane tak dobrze, jak wcześniej;
Poczucie niezadowolenia lub winy;
Niska energia: niezwykłe zmęczenie lub niewyjaśnione zmęczenie;
Zmiany w rytmie snu: spanie znacznie dłużej niż zwykle (co może utrudnić dzieciom z SAD wstawanie i przygotowanie się do przedszkola rano). Zmiany w jedzeniu: łaknienie prostych węglowodanów (tj. pokarmów uspokajających i słodkich); tendencja do przejadania się (co może powodować przyrost masy ciała w miesiącach zimowych);
Trudność w koncentracji: więcej problemów niż zwykle w wykonywaniu zadań na czas; brak zwykłej motywacji (co może wpłynąć na wyniki osiągane w przedszkolu, szkole);
Mniej czasu na spotkania towarzyskie: spędzanie mniej czasu z przyjaciółmi, na zajęciach towarzyskich, zabawie etc.;
Problemy spowodowane przez SAD – takie jak gorsze oceny lub mniejsza energia do spotkań i zabawie z przyjaciółmi – mogą wpływać na samoocenę i powodować, że ludzie czują się rozczarowani, odizolowani i samotni, szczególnie jeśli nie zdają sobie sprawy z tego, co powoduje zmiany w energii, nastroju i motywacji.

Przyczyny SAD:

Uważa się, że w przypadku SAD depresja jest w jakiś sposób wywoływana przez reakcję mózgu na zmniejszoną ekspozycję na światło dzienne. Jak i dlaczego tak się dzieje, nie jest jeszcze w pełni dla nas zrozumiałe. Obecne teorie koncentrują się na roli światła słonecznego w wytwarzaniu przez mózg niektórych kluczowych hormonów, które pomagają regulować cykle snu i czuwania, energię i nastrój. Uważa się, że w SAD biorą udział dwie substancje chemiczne występujące naturalnie w organizmie:

Melatonina, która jest związana ze snem. Jest produkowana w większych ilościach, gdy jest ciemno lub gdy dni są krótsze. Zwiększona produkcja melatoniny może powodować zaś senność i ospałość.

Serotonina, której produkcja wzrasta wraz z ekspozycją na światło słoneczne. Niski poziom serotoniny wiąże się z depresją, więc zwiększenie dostępności serotoniny pomaga w jej zwalczaniu. Krótsze dni i dłuższe godziny ciemności jesienią i zimą mogą zwiększyć poziom melatoniny i obniżyć poziom serotoniny, co może stworzyć biologiczne warunki pojawienia się depresji.

Kto cierpi z powodu SAD?

Około 10 na 100 osób (10%) ma SAD. Może on wpływać na dzieci i młodzież. Podobnie jak inne formy depresji, kobiety są około cztery razy bardziej narażone na rozwój SAD niż mężczyźni, podobnie osoby, u których krewnych zdiagnozowano wcześniej depresję. Indywidualna biologia, chemia mózgu, historia rodziny, środowisko i doświadczenia życiowe mogą również uczynić niektóre osoby bardziej podatnymi na SAD i inne formy depresji.

Leczenie SAD, które różni się w zależności od nasilenia objawów, obejmuje:

Zwiększona ekspozycja na światło. Ponieważ objawy SAD są wywoływane przez brak ekspozycji na światło i zwykle ustępują same, gdy zwiększa się dostępność światła, leczenie SAD często wiąże się ze zwiększoną ekspozycją na światło w miesiącach zimowych. W przypadku osób z łagodnymi objawami może być wystarczające spędzanie więcej czasu na zewnątrz w ciągu dnia, na przykład podczas ćwiczeń na świeżym powietrzu lub codziennego spaceru. Żarówki o pełnym spektrum (dziennym), które znajdują się w zwykłych lampach, mogą pomóc wprowadzić nieco więcej światła dziennego w zimowe miesiące i mogą pomóc w łagodnych objawach.
Terapia światłem (fototerapia). Bardziej kłopotliwe objawy można leczyć mocniejszym światłem, które symuluje światło dzienne. Osoba powinna siedzieć przed nim krótko każdego dnia (około 45 minut, zwykle rano) z otwartymi oczami, spoglądając – nie wpatrując się – od czasu do czasu w światło, musi ono zostać wchłonięte przez siatkówkę). Objawy zwykle ustępują wciągu kilku dni lub tygodni. Zasadniczo stosuje się terapię światłem, dopóki na zewnątrz nie będzie wystarczającej ilości światła słonecznego. Łagodne skutki uboczne fototerapii mogą obejmować ból głowy lub zmęczenie oczu. Zatem należy ją stosować bardzo ostrożnie i po konsultacji ze specjalistami.
Leki (farmakoterapia). Leki, które mogą być stosowane w połączeniu z klasyczną terapią i terapią światłem, mogą być przepisywane dziecku lub nastolatkowi z SAD i powinny być monitorowane przez lekarza. Leki przeciwdepresyjne pomagają regulować równowagę serotoniny i innych neuroprzekaźników w mózgu, które wpływają na nastrój i energię.
Terapia klasyczna (psychoterapia). Pomaga złagodzić poczucie izolacji lub samotności, terapia ta koncentruje się na rewizji negatywnych myśli i uczuć związanych z depresją. Może także pomóc osobom z SAD zrozumieć ich stan i nauczyć się, jak zapobiegać przyszłym atakom lub je minimalizować.

Co mogą zrobić rodzice?

Porozmawiaj z lekarzem, jeśli podejrzewasz, że Twoje dziecko ma SAD. Lekarze i pracownicy służby zdrowia psychicznego diagnozują SAD po dokładnej ocenie i sprawdzeniu, aby upewnić się, że objawy nie są spowodowane stanem medycznym wymagającym leczenia. Zmęczenie i zmiany apetytu oraz snu oraz niska energia mogą być także oznakami innych problemów medycznych, takich jak niedoczynność tarczycy, hipoglikemia lub mononukleoza.
Kiedy pojawiają się objawy SAD, rodzice mogą przypisywać niską motywację, energię i zainteresowanie celowo złemu nastawieniu. Poznanie SAD może pomóc im zrozumieć inny możliwy powód zmian, łagodząc poczucie winy lub niecierpliwość wobec dziecka.
Rodzice czasami nie są pewni, jak omówić swoje obawy i spostrzeżenia. Najlepszym podejściem jest zwykle takie, które wspiera, a nie osądza. Spróbuj rozpocząć dyskusję od czegoś takiego: „Ostatnio nie wydajesz się sobą – jesteś taki smutny, zrzędliwy i zmęczony, nie wydaje ci się, że dobrze się bawisz i nie śpisz wystarczająco dobrze. Chcę umówić cię na spotkanie z lekarzem. Chcę pomóc ci poczuć się lepiej”.

Oto kilka rzeczy, które możesz zrobić, jeśli u Twojego dziecka lub nastolatka zdiagnozowano SAD :

Pomóż dziecku zrozumieć SAD. Dowiedz się o zaburzeniu i podaj proste wyjaśnienia. Pamiętaj, że koncentracja może być trudna, więc jest mało prawdopodobne, że twoje dziecko będzie chciało dużo czytać lub studiować na temat SAD – jeśli tak, po prostu podsumuj główne punkty.
Zachęcaj dziecko, aby dużo ćwiczyło i spędzało czas na świeżym powietrzu. Wybierzcie się razem na codzienny spacer.
Znajdź czas. Spędź trochę czasu z dzieckiem – nie musi to być nic specjalnego, po prostu coś nie wymagającego dużo energii. Przynieś do domu film, który może wam się spodobać, lub zjedzcie coś razem smacznego. Twoja uwaga i opieka są ważne. Zapewniają osobisty kontakt i poczucie więzi.
Bądź cierpliwy. Nie oczekuj, że objawy ustąpią natychmiast. Pamiętaj, że niska motywacja, niska energia i niski nastrój są częścią SAD – jest mało prawdopodobne, że Twoje dziecko zareaguje wesoło na twoje wysiłki, aby ci w ten sposób pomóc.
Pomoc w odrabianiu prac domowych. Może być konieczne tymczasowe zapewnienie praktycznej pomocy dziecku w organizacji zadań lub ukończeniu pracy. Wyjaśnij, że problemy z koncentracją są częścią SAD i że sytuacja znów się poprawi. Dzieci i młodzież z SAD mogą nie zdawać sobie z tego sprawy i martwić się, że nie są w stanie wykonywać zadań. Możesz także porozmawiać z nauczycielami, opiekunami i poprosić o przełożenie zadań, dopóki stan dziecka nie poprawi się. Pomóż dziecku dobrze się odżywiać.
Zachęcaj dziecko, aby unikało spożywania prostych węglowodanów i słodkich przekąsek. Dostarczaj dużo pełnych ziaren, warzyw i owoców.
Ustal rutynę snu. Zachęcaj dziecko do regularnego spania każdego dnia, aby czerpać korzyści dla zdrowia psychicznego ze światła dziennego.
Potraktuj to poważnie. Nie odkładaj diagnozy, jeśli podejrzewasz, że Twoje dziecko ma SAD. W przypadku zdiagnozowania, dziecko powinno dowiedzieć się o sezonowej depresji i z czym to się wiąże. Często rozmawiaj o tym, co się dzieje i zapewniaj, że wszystko będzie lepiej, nawet jeśli w tej chwili może się to wydawać to niemożliwe.